21 Eylül 2012 Cuma

Informal Learning

Biçimsel Olmayan Öğrenme

Geçtiğimiz günlerde FutureLearning 2012 Konferansına göndermek amacıyla öğrenme deneyimlerinin yönetimiyle ilgili bir bildiri hazırladım (Mutlu, 2012).  Bu bildiride formel, non-formel ve informel öğrenme deneyimlerinin planlanması, yaşanması, algılanması, kaydedilmesi, değerlendirilmesine yönelik bir çerçeve önerisinde bulunuyorum. Formel ve non-formel öğrenme deneyimlerinin yönetimi işlemleri oldukça anlaşılır olmasına rağmen informel öğrenme deneyimlerinin yönetimi bir ölçüde bulanık kalmaktadır.

Önerilen çerçevenin geçerliliğinin test edilmesi amacıyla gelecekte amprik çalışmalar yapmayı planlıyorum.  Bu çalışmalarda bireylerin informel öğrenme deneyimlerinin eksiksiz olarak belirlenebilmesi ve kaydedilebilmesi için bu konuların biraz daha tanımlı hale getirilmesi gerekmektedir.

Yakın zamanlarda elime geçen informel öğrenmeye yönelik kaynaklarda, bildiride öne sürdüğüm yaklaşımı destekleyen önemli  sınıflandırmalarla karşılaştım (Eraut, 2000, Bennet, 2012). Bu sınıflandırmalar yardımıyla bireylerin informel öğrenme deneyimlerinin daha doğru ve eksiksiz olarak saptanabilmesi ve kaydedilebilmesi mümkün olacaktır.

Eraut  (2000çalışmasında informel kelimesini kullanmaktan kaçınarak, non-formel öğrenme kelimesini formel öğrenmenin zıt kavramı olarak yeniden tanımlamış ve non-formel öğrenmeye ait tipoloji geliştirmiştir. Bu tipolojide non-formal öğrenme, öğrenenin niyet düzeyi göz önüne alınarak üstü örtük öğrenme, tepkisel öğrenme ve bilinçli öğrenme olarak üçe ayrılmıştır. Üstü örtük öğrenme herhangi bir öğrenme niyeti ve öğrenmeye yönelik bir farkındalık olmadan gerçekleşmektedir. Tepkisel öğrenme büyük ölçüde kendiliğinden gerçekleşen,  planlanmamış fakat öğrenenin farkında olduğu üstü açık  öğrenmedir. Bu öğrenme biçiminde öğrenmeye yönelik niyet değişik düzeyde  olabilir. Bilinçli öğrenme ise öğrenenin niyetiyle oluşan, planlanmış ve üstü açık bir öğrenmedir.

Non-formel öğrenmenin diğer boyutu ise öğrenmenin odaklandığı olayların zamanlanmasına ilişkindir: Öğrenmeyle ilgili olaylar geçmişte yaşanmış, şu anda yaşanıyor ya da gelecekte yaşanması muhtemel olabilir.

Eraut niyet düzeyi ile  olayların zamanlamasını biraraya getirerek non-formel öğrenmenin tipolojisini oluşturmuştur.

Tablo 1.  Michael Eraut'nun non-formel öğrenme tipolojisi (Eraut, 2000)

Uyaranın Zamanı
Üstü örtük öğrenme (Anlık/refleks)
Tepkisel öğrenme
(Tepkisel/sezgisel)
Bilinçli öğrenme
(Bilinçli/çözümleyici)
Geçmiş olaylar
Mevcut deneyim ile geçmişteki anılar arasındaki örtük bağlantı
Geçmişteki olaylar, iletişimler, etkinlikler, ve deneyimlerin büyük ölçüde kendiliğinden gerçekleşen özet yansımaları
Geçmişteki eylemlerin,  iletişimlerin, etkinliklerin ve deneyimlerin yorumu. Daha sistematik bir yansıma
Şu anda yaşanan deneyimler
Deneyimin seçilmiş bir bölümü hafızaya alınır
Olgular, görüşler, izlenimler ve fikirlerin tesadüfi kaydı. Öğrenme fırsatlarının farkedilmesi
Karar alma, problem çözme ve  informel öğrenmeyi planlama
Gelecekteki davranışlar
Önceki deneyimlerin bilinçsiz etkileri
Ortaya çıkan öğrenme fırsatları için hazırlanıyor olma
Planlı öğrenme hedefleri, planlanan öğrenme fırsatları

Bu çalışmada Eraut'un non-formel terimini makalesinde açıkladığı nedenler yüzünden aslında informel terimi yerine kullandığını unutmamak gerekir.

Bennet ise Schugurensky (2000) tarafından önerilen "Three forms of informal learning" modelini genişleterek  "Four-Part Model of Informal Learning"'i önermiştir.

Tablo 2. Schugurensky'nin üç biçimli modeli, (Schugurensky, 2000)

Biçim
Niyet
Farkında olma 
(öğrenme deneyiminin yaşandığı anda)
Öz-yönlendirmeli
Tesadüfi
Sosyalleşme
evet
hayır
hayır
evet
evet
hayır
  
Tablo 3. Bennet'in dört parçalı  modeli (Bennet, 2012)

Öz-yönlendirmeli
Niyetli
Bilinçli

Tesadüfi
Niyetsiz
Bilinçli
Bütünleştirici
Niyetli
Bilinçsiz
Üstü örtük
Niyetsiz
Bilinçsiz



Bu modellerde öz-yönlendirmeli ve tesadüfi öğrenme biçimleri bilinçli bir faaliyet olduğundan dolayı açık ve kolay gözlenen faaliyetlerdir. Bennet, Schugurensky'nin modelindeki sosyalleşme biçimini üstü örtük olarak yeniden adlandırmıştır. Bu biçimde kişi sosyal ortamlarda farkına varmadan ve önceden niyet etmeden öğrenir. Bütünleştirici öğrenme ise üstü örtük bilginin niyetli fakat bilinçsiz olarak işlenmesi ile öğrenmeye ait ürünler ve zihinsel imgelere bilinçli  erişimi birleştiren bir öğrenme süreci olarak tanımlanmıştır.

İnformel öğrenmeye yönelik bu iki farklı tipolojiden yararlanarak bireylerin yaşamında gerçekleşen ve daha önce farkına varılmayan informel öğrenme deneyimlerini farketmek, kaydetmek, planlamak, yaşamak ve değerlendirmek için daha açık anlaşılır yeni örnekler oluşturmak mümkün olacaktır. 

Kaynaklar
Bennett, Elisabeth E. (2012). A Four-Part Model of Informal Learning: Extending Schugurensky’s Conceptual Model. In the proceedings of the Adult Education Research Conference. Saratoga Springs, NY: AERC. Retrieved from http://www.adulterc.org/Proceedings/2012/papers/bennett.pdf

Eraut, M. (2000). Non-formal learning, implicit learning and tacit knowledge, in F. Coffield (Ed) The Necessity of Informal Learning: Policy Press. Bristol 

Mutlu, M.E. (2012). A Mobile Information Framework Proposal for The Development of Personal Learning Environments Future Learning - IV. International Future Learning Conference, İstanbul, Türkiye, 14-16 Kasım 2012 (Kabul edildi)

Schugurensky, D. (2000). The forms of informal learning: Towards a conceptualization of the field. NALL Working Paper #19-2000. Retrieved from



3 Eylül 2012 Pazartesi

Toolbox of Researcher: Mendeley

Araştırmacının Alet Kutusu: Mendeley

Akademik çalışma yaparken literatür taraması temel bir işlemdir. Her akademisyenin kendi alanına ait önemli makaleleri ve bildirileri biriktirdiği bir klasör bulunur. Geçmişte bu klasör genellikle yayınların dergilerden çekilmiş fotokopilerini içeren fiziksel klasörler oluşmaktayken, günümüzde daha çok  bilgisayarımızda sakladığımız dijital belgelerden oluşmaktadır.

Günümüzde akademik araştırma yapmak neredeyse bütünüyle bilgisayar ortamında gerçekleşen bir etkinlik haline gelmiştir. Akademik çalışmanın laboratuvar, saha, gözlem, sanat vb. çalışmaları dışında kalan bütün aşamaları (sempozyum ya da bilimsel dergiyle iletişim kurup süreci başlatma, literatür tarama, alıntı yapma, referans verme, not alma, beyin fırtınası gerçekleştirme, istatistiksel işlemleri yapma, tablo ve şekil oluşturma, makale ya da bildiriyi bir sözcük işlemci programıyla düzenleme, diğer araştırmacılarla tartışma, bildiri sunusu hazırlama ve makale/bildiriyi dergi/sempozyuma gönderme vb. aşamalar) akademisyen tarafından kendi bilgisayarında gerçekleştirilmektedir.

Başlangıç aşamasında sınırlı sayıda belgeyle çalışmak sorun olmazken, zamanla binlerce Word, PowerPoint ve Pdf dosyasını yönetmek sorun olmaya başlar. Bu aşamada başvuru yönetim yazılımları araştırmacının hayatını kurtarır.

Başvuru yönetim yazılımları (alıntı yönetimi yazılımı ya da kişisel bibliyografya yönetimi yazılımı olarak da adlandırılırlar) akademisyen ve araştırmacıların başvuru kaynaklarını yönetmelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiş yazılımlardır. Başlangıçta yayınlara ait alıntıların ve dijital kopyaların saklandığı ve saklanan bu kayıtlar üzerinde arama yapılabilen bir masaüstü veritabanı uygulaması olarak tasarlanmış olan bu yazılımlar, günümüzde bilimsel yayın veritabanlarında belge arama, belge paylaşma, sosyal ağ oluşturma, grup çalışmaları gerçekleştirme, belgeleri bulut ortamında saklama ve birden çok bilgisayarda senkronize etme gibi gelişmiş  Web 2.0 özellikleri barındırmaktadırlar.

Günümüzde çok sayıda başvuru yönetim yazılımı bulunmaktadır. Örneğin Wikipedia'da 30 farklı başvuru yönetim yazılımı karşılaştırılmıştır (1). Biz bu yayında en popüler başvuru yönetim yazılımlarından birisi olan Mendeley yazılımını inceleyeceğiz.



Mendeley yazılımı bir Masaüstü bileşeni ve bir Web sitesi hizmetini içermektedir. Mendeley sitesine (2) giderek kayıt yaptırıp, Mendeley masaüstü uygulamasını bilgisayarınıza indirebilirsiniz.



Yayın Kitaplığı Oluşturma
Mendeley masaüstü uygulaması bilgisayarınıza kurulduğunda hemen akademik yayın dosyalarınıza ait kitaplık oluşturabilirsiniz. Bu amaçla bilgisayarınızda bulunan makalelere ait PDF dosyalarını (ya da diğer formatlardaki belgeleri) sürükle bırak ile Mendeley yazılımına taşımanız yeterli olacaktır. Mendeley kendisine yüklenen belgelerin içeriğini tarayarak, makalenin adı, yazar adları, makalenin yayınlandığı derginin adı, yayın yılı, cilt ve sayısı, yayınevi, özeti, anahtar sözcükleri vb. bilgilerini çıkartacaktır.

Eğer Mendeley'e yüklenen belgeden Mendeley yayının adından başka bilgi çıkartamıyorsa, "Search by Title on Google Scholar" düğmesine tıklayarak, Mendeley'in bu makaleye ait künyeyi internette arayarak bulmasını sağlayabilirsiniz.

Mendeleye sadece dergi makaleleri değil, kitap, kitap bölümü, tez, web sayfası, bilgisayar programı, televizyon yayını vb. 20 farklı yayın türüne ait içerik girilebilmektedir. Mendeley her yayın türü için çok sayıda alanda (örneğin dergi (Journal) yayınları için 66 farklı alan)  veri tutabilmektedir.

Bilgisayarınızdaki yüzlerce PDF'yi bir kerede Mendeley'e sürükleyerek bu işlemlerin bir kaç dakika içerisinde gerçekleşmesini sağlayabilirsiniz. Mendeley kendisine yüklenen yayınları hemen yazar adına, dergi adına, yazarın belirlediği anahtar sözcüklere ya da sizin girdiğiniz etiketlere göre indeksleyecektir.

Mendeleye yüklediğiniz belgeleri Mendeley Web sitesiyle senkronize edebilirsiniz. Böylece başka bir bilgisayara Mendeley masaüstü uygulaması kurduğunuzda, yüklü belgelerinizi o bilgisayara da indirerek eşleştirmeniz mümkün olacaktır.



Belge ve Başvuruların Yönetimi
Mendeley'de yüklenen yayınları iç içe açabileceğiniz klasörlere yerleştirerek yayınlarınızı araştırma alanlarınıza göre düzenleyebilirsiniz. Bilgisayarınızdaki klasörleri Watch Folder olarak tanımlayarak, bu klasörlere kopyalanan belgelerin Mendeley'e otomatik olarak yüklenmesini sağlayabilirsiniz.

Belgelerde yazar adı, yayın adı, anahtar sözcük ve etiketlerde farklı yazımları ortadan kaldırmak için sürükle bırak yöntemiyle birleştirme işlemi yapabilirsiniz.

Mendeleye yüklemiş olduğunuz belgeler üzerinde filtre kullanarak seçili yazarların ya da seçili dergilerin, yayınlarını listeleyebilirsiniz. Aynı şekilde, seçili anahtar sözcükler ya da seçili etiketleri barındıran yayınları da listelemek son derece kolaydır. 

Mendeleyin diğer güçlü aracı ise Arama aracıdır. Tüm yayınlar üzerinde sözcük ya da tümce bazlı arama yapabilirsiniz. Böylece bir sözcüğün makale adı başta olmak üzere, en çok geçtiği yayınlara erişebilirsiniz. Bu araç literatür taramasını çok kolaylaştırmaktadır. Mendeley içerisinde açarak incelediğiniz belgeler üzerinde not alabilir, belge üzerinde yazıların üstünü çizebilirsiniz. 



Alıntı Yapmak
Bir ya da daha çok belge seçiliyken sağ tuş menüsünde Copy Citation seçeneği ile belgelere ait alıntı bilgisini kopyalayabilir ve daha sonra Word belgesine yapıştırabilirsiniz. Mendeley yararlanılan kaynakları APA, APSA, AMA gibi 16 farklı başvuru stilinde oluşturabilmekte, seçeceğiniz onlarca başka stili de kendisine indirebilmektedir.

Mendeley Word Plug-In'ini indirerek, seçili belgelere ait alıntı bilgisini Microsoft Word belgelerine aktarabilir, ayrıca metin içerisinde yaptığınız alıntılara ait "Yararlanılan Başvurular" listesini tek bir işlemle oluşturabilirsiniz.



Birlikte Çalışma
Mendeley Web sitesinde oturum açtığınızda Mendeleye yükleyerek eşleştirme yaptığınız tüm belgeleri görebilirsiniz. Invite Colleagues ile çalışma arkadaşlarınızı davet edebilirsiniz ve onlara belge paylaşımı yapabilirsiniz. Hatta aynı belge üzerinde not alma, belge üzerini çizme gibi işlemleri gerçekleştirerek ortak çalışma yapabilirsiniz.

Belirli bir çalışma alanına ait gruplar oluşturarak bu gruplara belge yükleyebilir,  diğer araştırmacıları buraya davet edebilir, ya da kendiliğinden bu gruba kayıt yaptırmalarını sağlayabilirsiniz.

Mendeley aynı zamanda bir sosyal ağ olarak da kullanılabilir. Kendinize, gruplarınıza ya da davetli arkadaşlarınızla mesaj paylaşımı yapabilirsiniz.



Belge Arama
Mendeley Web sitesinde 3 Eylül 2012 tarihinde 283,977,579 adet kullanıcı belgesi, 1,890,379 adet kayıtlı üye ve 176,077 adet araştırma grubu bulunmaktaydı. Bu belgeler, kullanıcılar ve gruplar üzerinde arama yapabilir, sizde olmayan belgeleri kendinize yükleyebilirsiniz. 



Başvuru yönetim yazılımları ile araştırma yapmanın verimliliği oldukça artmaktadır. Geleneksel olarak gerçekleştirilen ve zaman kaybına yol açan düzenleme, arama, alıntı yapma işlemleri başvuru yönetim yazılımları ile otomatikleştirilmekte ve araştırmacının içeriğe ve araştırmaya daha fazla odaklanması sağlanmaktadır.

Siteler
(1) http://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_reference_management_software
(2) http://www.mendeley.com/