Signification of Learning Experiences - Section 3 - Create Portfolio from Experiences

Öğrenme Deneyimlerinin Anlamlandırılması - Bölüm 3

Deneyimlerden Portfolyo Oluşturmak İçin Yaklaşımlar

Önceki bölümdeki araçlar kullanıldığında ve süreçler uygulandığında bireyin yaşam deneyimleri ile deneyimlere eşlik eden bağlamlar ve içeriklere ait bir kişisel bilgi tabanı ortaya çıkacaktır. Bu bilgi tabanı üzerinde gerçekleştirilebilecek seçme işlemleriyle birey deneyimlerine ait alt kümeler oluşturarak, bu deneyim kümelerini üzerinde çalışmak, başkalarına göstermek/sunmak ya da başka ortamlara aktarabilmek amacıyla paketleyebilir.

Seçilen bir zaman aralığındaki deneyimlerden bir deneyim portfolyosu oluşturmak için üç farklı yaklaşım uygulanabilir:

Olay-Etkinlik Bazlı Portfolyo Oluşturma: Teknik olarak bireyin yaşam günlüğünün bütünü bir portfolyodur. Fakat binlerce veri ve yüzlerce deneyimi içeren bu portfolyonun bir amaca yönelik kullanışlı bir alt kümesinin hazırlanması daha fazla tercih edilir. Bu amaçla bireyin yaşam günlüğündeki deneyimler içerisinde bireyin kendi belirlediği seçim ölçütlerine göre seçili olan olay/etkinlikler biraraya getirilerek paketlenir. Ayrıca, belirli bir epizod ya da epizodlara ait olay/etkinliklerden oluşan bir deneyim portfolyosu da oluşturabilir. Belirli bir öykü ya da öykü gruplarına ait epizodlar ve bunların içerdiği olay/etkinliklerden oluşan büyük portfolyolar da hazırlamak mümkündür. Örneğin bir konferans boyunca dâhil olunan etkinliklere ait deneyimlerin portfolyosu olay-etkinlik bazlı bir portfolyodur.

İçerik Bazlı Portfolyo Oluşturma: Deneyimlere eşlik eden içerikler üzerinden bir portfolyo hazırlamak gerekebilir. Örneğin bir dönem boyunca öğrenenin katıldığı çevrimiçi derslere ait ekran videolarından oluşan portfolyo içerik bazlı bir portfolyodur. Böylece seçili bir alanda seçili konulara yönelik seçili kapsam/gündem/kavramları içeren bir portfolyo bireyin sahip olduğu bilgi, beceri, tutum ve tercihlere kanıt oluşturmak amacıyla kullanılabilir.

Bağlam Bazlı Portfolyo Oluşturma: Birey belirli bir bağlam değerine ya da bağlam kümesine ait deneyimlerden oluşan bir portfolyo hazırlamak isteyebilir. Örneğin belirli kişilerle ilgili olan, belirli yerlerde geçen, belirli davranışların gerçekleştirildiği deneyimler anlamlı bir deneyim portfolyosu oluşturabilir. Bağlam bazlı portfolyo oluşturmak amacıyla kişi, yer, olay, davranış, duygu, özellik ve varlık bağlam ağaçlarına ait alt düğümlerin seçilmesi yeterli olacaktır.

Şekil 1. Deneyim portfolyoları (Mutlu, 2015e)

Deneyim Portfolyosunun Kullanımı

Deneyim Portfolyosunun Yetkinlik Portfolyosu Olarak Kullanımı

Öğrenenler yaşam deneyimlerinden yola çıkarak neleri öğrendiklerini deneyim portfolyosu yardımıyla kanıtlayabilirler. Deneyim portfolyosu sadece deneyimlere ait kanıtları içermektedir. Birey bu kanıtlara referans veren bir rapor oluşturmadıkça bu portfolyonun başkaları tarafından anlaşılması kolay değildir. Bu amaçla, birey hangi deneyimlerle ne öğrendiğini ve bu öğrenmenin sonunda hangi yetkinlikleri kazandığını içeren bir form doldurmalıdır (Şekil 2).

Bu formda kazanılan yetkinlikler, bu yetkinliklere sahip olmak için hangi kazanımların elde edildiği ve bu kazanımlara kanıt olan öğrenme deneyimleri yer almalıdır. Yetkinlikler bilgi ve becerilerin çalışma-öğrenme ortamında kullanımını ifade etmelidir. Kazanımlar (sahip olunan bilgi ve beceriler) ifade edilirken Bloom’un dijital taksonomisindeki anahtar terimlere karşı gelen fiiller kullanılmalıdır (Churches, 2015).  Kanıtlar ise deneyim portfolyosundaki belirli tarih/saat aralığındaki deneyimlere karşı gelmelidir.

YETKİNLİKLER	KAZANIMLAR	KANITLAR
Yetkinlik – 1 (Örn. Excel’de gelecekteki satışların kestirimini gerçekleştirmek)	Kazanım - 11 (Örn. Excel’de regresyon işlemlerini gerçekleştirebilmek)	Kanıt -111 (Örn. Masaüstü bilgisayarımda 12.03.2016 günü 14.00 – 15.00 arasında yakalanan ekran görüntüleri)
		Kanıt -112
		…
	Kazanım - 12	Kanıt -121
		Kanıt -122
		…
	…
Yetkinlik - 2	Kazanım - 21	Kanıt – 211
		Kanıt – 212
		…
	Kazanım - 22	Kanıt – 221
		Kanıt – 222
		…
	…
…

Şekil 2. Yetkinlikler formu

Yansıtıcı Öğrenme Sürecinde Deneyim Portfolyosunun Kullanımı

Yaşam günlüğü sistemi ve onun üzerinde çalışan bir deneyim portfolyosu sistemi ile Boud vd. (1985)’nin yansıtıcı öğrenme modelindeki yansıtıcı süreç aşamasını desteklemek mümkündür. “Yansıtıcı süreç” aşaması yansıtıcı öğrenme modelinde yaşanan deneyim ile bu deneyimden elde edilecek kazanımlar arasında yer almaktadır. Yansıtıcı öğrenme aşamaları yaşam günlüğü ve deneyim portfolyosu sistemiyle aşağıdaki gibi kolaylaştırılabilir:

Deneyim: Deneyimlerin önceden planlanması ve bilinçli bir şekilde yaşanması bu deneyimden elde edilecek öğrenmenin kalitesini artıracaktır. Fakat yaşam deneyimleri her zaman önceden planlanamaz, çoğu zaman da o anda bir deneyim yaşandığının farkında olunmaz. Yaşam günlüğü sistemi bireyin önceden niyet ederek ve bilinçli bir şekilde yaşadığı deneyimlerin yanı sıra anlık olarak gelişen, hatta bilincinde olmadan yaşanan deneyimlerin de yakalanması, deneyime ait ipuçlarının, bağlamların ve içeriklerin kaydedilmesine olanak sağlayarak yansıtıcı öğrenme sürecinin uygulanabileceği deneyim havuzunun önemli ölçüde büyümesine neden olur.

Yansıtıcı Süreç: Modelin bu bölümünde birey deneyime geri döner, deneyimle duygularını ilişkilendirir ve deneyimi değerlendirir.

Deneyime Geri Dönmek: Dijital yaşam günlüğü sistemleri yaşanan deneyimlere geri dönebilmek için etkili bir ortam sunarlar. Çoklu cihazlı ve çoklu algılayıcı yaşam günlüğü sistemi deneyime ait çeşitli kaynaklardan gelen günlük verilerini eşzamanlı ve/veya ardışık olarak yakalar. Deneyime ait ipuçlarını inceleyen birey birden fazla bakış açısından gelen verilerle deneyimi zihninde gerçeğe en yakın biçimde yeniden yaşayabilir, deneyim esnasında gerçekleştirdiği etkinlikleri ve maruz kaldığı olayları tam ve doğru sırada hatırlayabilir, ayrıntılı biçimde yorumlayabilir.

Duyguları İlişkilendirmek: Yansıtıcı öğrenme modelinde deneyime ilişkin duyguların incelenmesi çok önemlidir. Üzerinden uzun zaman geçmiş deneyimlerde duyguları doğru biçimde anımsamak kolay değildir. Bireyin kendi duyguları kendisi tarafından en kolay çarpıtılabilen verilerdir. Bireyin deneyime ait ipuçlarından deneyime eşlik eden kişi, yer, olay, davranış, özellik ve varlık bağlamlarını da sistematik biçimde çıkarsamasıyla sadece deneyim anındaki gerçekleştirdiği etkinlik ya da maruz kaldığı olayların değil, deneyime ilişkin bağlamların da kendisinde yaşattığı dolaylı duyguları ve hisleri anımsamasına yardımcı olacaktır. Böylece, modelin önerdiği biçimde, olumlu duyguların öğrenmeyi desteklemesini sağlayabilir, olumsuz duyguların da öğrenmeyi olumsuz etkilemesini engelleyebilir.

Deneyimi Değerlendirmek: Yaşam günlüğüne dayalı deneyim portfolyosunun en güçlü olduğu aşama deneyimi değerlendirme aşamasıdır. Sistem, bireyin deneyimle elde ettiği yeni bilgiyi kendi kavramsal çerçevesiyle bütünleştirmesi için güçlü araçlar barındırmaktadır:

• Deneyimi incelerken oluşturulan etkinlik/olay yorumu; bağlam yorumu ve içerik yorumlarıyla birey deneyime ait davranışlarını, fikirlerini ve hislerini var olan bilgisine dâhil eder (birleştirme).
• Deneyime ait etkinlik ve olayların diğer deneyimlere ait etkinlik ve yorumlarla ilişkilendirilerek, epizodlar ve öyküler şeklinde hiyerarşik olarak düzenlenmesi; bağlamlara ait değerlerin bağlam ağaçlarında birer bağlam öğesi haline getirilerek, aynı bağlam değerini içeren diğer deneyimlerin farkına varılması; içerik yorumlarının alan, konu ve kavram hiyerarşileri halinde düzenlenerek diğer deneyimlerle ilişkilendirilmesi işlemleriyle; birey yaşadığı deneyim ile önceki deneyimler arasındaki ilişkileri ve örüntüleri ortaya çıkartır (tümleştirme).
• Öğrenen, deneyim portfolyosu yardımıyla yaşadığı deneyimlerden elde ettiği kazanımları kanıtlarla belgeleyerek yeni fikirlerini ne derece doğru oluşturduğunu belirlemiş olur (onaylama).
• Birey, deneyim portfolyosu yardımıyla deneyimlerden elde ettiği kazanımlar sonucunda oluşan yetkinliklerini tanımlayarak, deneyimlerden öğrendiklerini gerçek dünyada uygulamaya hazır hale gelir (benimseme).

Kazanımlar: Birey, deneyim portfolyosuyla, belirli bir alanda kendisini doğru biçimde değerlendirmesi için nesnel bir araca sahip olur. Birey, deneyim portfolyosuyla neyi öğrendiğini, öğrendiği bilgi ve becerilerle neleri gerçekleştirdiğini ve gelecekte de neleri yapabileceğini hem kendisine hem de başkalarına kanıtlama olanağı elde eder. Deneyim portfolyoları bireylerin hangi yetkinliklere sahip olduğunu gösterirken, aynı zamanda sahip olmadığı ya da geliştirebileceği yetkinlikleri de vurgular. Bu durum, bireyi yeni deneyimlere hazırlamada itici güç oluşturur.

Sonuç ve Öneriler

Yaşam günlüğüne dayalı öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımı ve deneyim portfolyosu sistemiyle yansıtıcı öğrenme sürecini desteklemenin ve kolaylaştırmanın mümkün olduğu görülmektedir. Böylece, deneyimler o anda yakalanabilmekte, deneyimlere geri dönüş sağlanabilmekte, deneyimler bağlamlarla ve içerikle ilişkilendirilmekte, deneyimlerin değerlendirilmesi için ortam sunulmaktadır.

Boud vd. (1985) ve Boud (1994)’deki yaklaşımlarda, öğrenenin deneyimlerin önceden farkında ve bilincinde olması önemli bir koşulken, yaşam günlüğü yöntemi bu koşulu esnetmektedir. Öğrenen deneyimin önceden farkında olmayabilir, hatta deneyim anında deneyimin bilincinde olmayabilir. Daha sonra yaşam günlüğü üzerinde gerçekleştirilecek taramalar yaşanmış deneyimlerin farkedilmesi ve ayırt edilmesine olanak sağlamaktadır.

Deneyim portfolyosu sistemi bireyin deneyimlerini yaşamın değişik boyutlarına göre yeniden sıralamasına ve paketlemesine olanak sağlamaktadır. Birey örneğin, sadece seyrettiği filmlere ait deneyimleri, sadece belirli bir kentte yaşadığı deneyimleri, ya da sadece belirli bir kişiyle birlikte yaşadığı deneyimleri bir araya getirerek paketleyebilir. Böylece, kendi yaşam çizgisinde uzun zaman dilimine dağılmış olan belirli bir kategorideki deneyimlerini ardışık olarak izleyerek yeni ufuklar elde edebilir.

Bu çalışmada yaşam günlüğüne dayalı deneyim portfolyosu sisteminin sadece işlevsel tasarımı gerçekleştirilmiştir. Tasarlanan deneyim portfolyosu aracının yeni bir çalışmayla prototip yazılımının geliştirilmesi ve etkisinin gözlenmesi için kullanıcılar üzerinde uygulanması gerekmektedir.

Süreçle ilgili geliştirilmesi gereken boyutlar da bulunmaktadır. Örneğin, deneyimlerin bireyler tarafından anlamlandırılması sürecinin daha ayrıntılı anlaşılabilmesi amacıyla “sense-making” kuramından yararlanarak kuramsal bir çözümleme gerçekleştirilebilir. Benzer şekilde, deneyim, içerik ve bağlam arasındaki dinamik etkileşimin öğrenene kazandırabileceği becerilerin anlaşılması amacıyla kuramsal bir çalışma gerçekleştirilebilir.

Boud vd. (1985)’ne ait yansıtıcı öğrenme modeli sadece bir deneyime odaklanan bir modeldir. Deneyim portfolyosu sistemi öğrenenin birbiriyle ilişkili farklı deneyimleri bir araya getirmesini ve topluca değerlendirmesine olanak sağlamaktadır. Yansıtıcı öğrenme sürecinin bu olanaktan yararlanarak “çoklu deneyimleri” kapsayacak biçimde genişletilmesi konusu araştırılabilir.

“Kanıt tabanlı öğrenme” amacıyla elektronik portfolyoların kullanımı 2010’lu yıllarda önem kazanmıştır (Forkel & Schumann, 2014; Coolin vd., 2014). Bu çalışmada geliştirilen deneyim - yetkinlik portfolyolarının “kanıt tabanlı öğrenme” çerçevesinde ele alınarak, öğrenmenin tanınması amacıyla kullanılabilirliği için süreçlerin geliştirilmesi gerekmektedir.

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E. (2015). Öğrenme Deneyimi Portfolyo Sistemi Tasarımı. Proceedings Book volume 4, pp. 452-465, INT-E 2015 International Conference on New Horizons in Education, June, 10-12, Barcelona, Spain“ kaynağından yararlanılmıştır.

(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)