Create Timeline of Before the Lifelogging

Yaşamgünlüğü Öncesinin Zaman Çizgisinin Oluşturulması

"Öğrenme Deneyimleri Yönetimi" yaklaşımı yaşam günlüğü kullanımıyla ve günlük verilerinin varlığıyla anlam kazandığı için bireyin yaşam günlüğü kullanımı öncesini değerlendirmesi önemli ölçüde bireyin anılarına bağımlıdır.  Yaşam günlüğü öncesine ait deneyim anımsatıcı günlük kayıtları ve içerikler olmamasına rağmen yine de birey anılarını hiyerarşik biçimde çözümleyerek geçmişine ait yorumları önemli ölçüde tamamlayabilir. Bu amaçla aşağıdaki beş aşamalı yaklaşım önerilecektir:

Birinci aşama: Yaşam rolleri gözden geçirilir ve öyküler belirlenir

Bu amaçla Tablo 1’deki roller ilişkili öyküler listesinden yararlanılabilir. Çoğu zaman tüm yaşam rollerine ait öyküleri ele almak gerekmez. Birey sadece seçili bazı yaşam rollerine ve bu rollerdeki seçili öykülere odaklanmak isteyebilir. Diğer taraftan geçmiş deneyimlerini değerlendirmek isteyen bireyin yaşına göre rollerin bir bölümü bireyin çocukluk ve ergenlik dönemine ait olabileceği gibi bir bölümü yetişkinlik, orta yaş ya da yaşlılık dönemlerine ait olabilir. Bireyin tüm yaşamına ait zaman çizgisi bir işlem tablosu yazılımıyla, basitçe yıllar, aylar ve haftaları içeren sütunlar ile rol, öykü, epizod ve etkinlik/olay hiyerarşisini içeren satırlar şeklinde oluşturulabilir. Satırlar ve sütunların birleştiği hücreler farklı renklerle renklendirilebilir ya da farklı karakterlerle doldurulabilir.

Tablo 1. Bireyin üstlendiği roller ve ilişkili öykülere ait örnekler

Roller	İlişkili Öyküler
Özel	Ruhsal, duygusal, ruhani, dini, ahlaki, ...
Aileye İlişkin	Eş, çocuklar, akrabalar, yuva, eğlenme, dinlenme, sağlık, giyinme, beslenme, spor, geziler, alışveriş-finans, ...
Kişisel Gelişim	Yabancı dil öğrenme, vücut geliştirme, hobiler, diğer beceriler, ...
Akademik Gelişim	Okulöncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim, lisansüstü öğretim, akademik ünvanlar, …
Profesyonel gelişim	Kariyer, makam, işyerleri, görevler-sorumluluklar, iş projeleri, girişimler,  ortaklıklar,  …
Sosyal Çevreye İlişkin	Arkadaşlar, akranlar, dostlar, sosyal ilişkiler, sosyal medya, sosyal etkinlikler, ...
Ekonomik	Yatırımlar, vergiler, sigortalar, krediler, …
Kurumsal	Yerel kurumlar, devlet kurumları, uluslararası kurumlar, özel kurumlar, ..,
Kültürel	Kitap, gazete, dergi, sinema, televizyon, tiyatro, konser, gösteri, sergi, ...
Yasal	Yasal olaylar, kanunlar, mahkemeler, cezalar, , ...
Politik	Politik kurumlara üyelikler, STK’lar, politik etkinlikler, …
…	…

İkinci aşama: Anılar hiyerarşik olarak taranır ve kaydedilir

Bu aşamada birey sahip olduğu rollere ilişkin başlıca öyküleri, öykülere ilişkin epizodları ve epizodlara ilişkin etkinliklere ve olaylara ait zaman akışını görselleştirir. Bu amaçla rol dahilinde seçilen öykülere ait zaman çizgileri bir zaman işlem tablosuna yerleştirilir (Şekil 1). 

Bir öyküye ait zaman çizgisi kişisel zaman çizgisine yıl, ay ve hafta çözünürlüğünde yerleştirilir. Çok eski öykülerde ay ve hafta verisi kesin olmayabilir. Tabloya aynı dönemdeki diğer öyküler de yerleştirildikçe önceki öykülerin zaman aralıklarında düzeltmeler yapılabilir.

Şekil 1. Öykülere ait zaman çizgisi

Bu işlemin ardından her öykü için aylara dağılmış başlıca epizodlar ve haftalara dağılan başlıca olay/etkinlikler anımsanarak işlem tablosuna hiyerarşik biçimde eklenir (Şekil 2). İstenirse olay/etkinlikler izleyen bir açıklama sütununda daha ayrıntılı olarak yorumlanabilirler.

Şekil 2. Epizodlara ve etkinliklere ait zaman çizgisi

Yukarıdaki yaklaşım, bireyin aynı anda yaşadığı öyküleri, epizodları ve etkinlik/olayları alt alta göstermesi nedeniyle verilen bir anda bireyi çevreleyen dünya hakkında en fazla enformasyonu sunabilmektedir. Bu yaklaşımın başlıca dezavantajı, bir olay/etkinliğin birden fazla epizoda ya da bir epizodun birden fazla öyküye dahil edilmesinin kolay olmamasıdır.

Üçüncü aşama: Bağlamsal enformasyon zamansal açıdan gözden geçirilir

Normalde öyküler ve diğer yorumsal enformasyon oluşturulurken deneyimler ve içeriklerin yanı sıra deneyimlere eşlik eden olaylar, kişiler, yerler, davranışlar, özellikler, duygular ve varlıklar gibi bağlamlardan yararlanılır. Diğer bir deyişle yaşamda en fazla yer alan bağlamlar bireyin yaşam öykülerinin temellerini oluşturur. Fakat deneyimler boyunca elde edilen bağlam ağaçları çok sayıda ikincil öykü de barındırır. Geriye çözümlemede öykülere ait ayrıntılar anımsanırken anıları taramak için bağlamlara ait ontolojilerden yararlanmak yardımcı olacaktır. Güncel bağlam ağaçları güncel deneyimlerden elde edilmektedir. Birey bu ağaçlardaki boşlukları geçmiş deneyimlerdeki bağlamları anımsama yoluyla doldurabilir. Örneğin geçen yıl doğum gününü kimlerle ve nerede kutladığını bilen birey bu olayın önceki yıllardaki benzerlerini anımsamaya çalışır. Benzer şekilde işyerindeki yakın arkadaşlarının bir listesini oluşturan birey daha önce çalıştığı işyerlerindeki yakın arkadaşlarına ait listeleri de anımsayarak oluşturabilir.  Bağlam ontolojisi bireyin geçmişte neyi anımsaması gerektiğine dair yol göstermektedir.

Temel yaşam olayları bireyin yaşamında birbiri ardına diğer olayların ortaya çıkmasına yol açar. Örneğin “sigarayı bırakma” olayı bireyin kilo almasına, ardından bireyin spora başlamasına, sigara içilen ortamlara daha az gidilmesine, arkadaş çevresinde bazı değişiklikler oluşturmasına neden olmak gibi bir dizi bağlamsal öğeyi tetikler. Bireyin bu şekilde başlıca yaşam olaylarını çözümlemesi geçmiş öykülerini yeniden canlandırmasında yardımcı olacaktır.

Dördüncü aşama: Maddi kanıtlar (içerik) incelenerek o zaman dilimindeki anılar güçlendirilir

Birey geçmişini yeniden oluştururken belleğinin dışındaki kanıtlardan da yararlanır. Bu kanıtlara örnek olarak fotoğraf albümleri; dijital fotoğraflar; videolar; ses kayıtları; tutulan notlar; almanaklar / gazete haberleri (olaylar); kitap, dergi vb. basılı malzemeler; takvime ait enformasyon - tatiller, bayramlar; özel günlere ait nesneler; meteorolojik veriler; sinema / konser / tiyatro / gösterilere ait biletler; yolculuk biletleri; harcama pusulaları; sağlık, eğitim, yasal konulardaki belgeler verilebilir. Eldeki dijital ve fiziksel içeriklere ait kanıtlardan yola çıkarak elde edilen yorumsal enformasyon ilgili zaman çizgisine yerleştirilir.

Beşinci aşama: Başkalarının anılarına başvurularak anıların sağlaması yapılır

Çelişkili anılara ait enformasyon o anıları paylaşan diğer kişilerin yardımıyla sorgulanır.  Burada dikkat edilmesi gerek konu, çok eskilere dayanan olaylara ait öznel anıların başkaları tarafından genellikle farklı bakış açılarıyla tekrar tekrar yorumlanmış olabileceğidir. Her yorumlama orijinal anıda bir değişiklik oluşturur ve bir sonraki yorumlama orijinal anı yerine anının yeni sürümü üzerinde yapılır.  Bu olgu bireyin kendi öznel anıları için de geçerlidir. Çoğu zaman geçmiş olayların kendisi yerine bu olaylara gösterilen tepki önem kazanır. Nitekim aynı olaylara farklı zamanlarda aynı tepkiyi göstermediğimizi biliriz. Geçmişi bu türden sapmaların farkında olarak mümkün olduğunda nesnel biçimde yeniden oluşturmak önemlidir.