Metacognitive Regulation in Learning Experiences - Section 2 - Regulation of Learning Experiences

Öğrenme Deneyimlerinde Üstbilişsel Düzenleme - Bölüm 2

Öğrenme Deneyimlerinin Düzenlenmesi

Bu bölümde öğrenme deneyimlerinin planlanması, izlenmesi-denetlenmesi ve değerlendirilmesi aşamasına ait süreçler üstbilişsel düzenleme süreçleriyle eşleştirilerek, üstbilisşel düzenlemeye ilişkin kavramların öğrenme deneyimleri yönetimine yapabileceği katkılar ve öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımıyla üstbilisşel düzenlemenin nasıl destekleneceği araştırılmıştır. Bölümün sonunda öğrenme deneyimlerinin üstbilişsel düzenlenmesinde kullanılabilecek araçlar tasarlanmıştır.

Öğrenmenin Boyutları ve Üstbilişsel Düzenleme

Biliş ve üstbiliş bilinçle yakın ilişki içindedir. Üstbilişin, biliş de dahil olmak üzere “kendilikle ilgili” tüm farkındalıklar gibi bilincin bir yansıması olup olmadığı sorgulanmaktadır (Akpunar, 2011). Öğrenme türleri, önceden planlanmış ve bilincinde olarak yaşanan öğrenme deneyimlerinden, önceden planlanmamış ve bilincinde olmadan yaşanan öğrenme deneyimlerine kadar geniş bir yelpaze oluşturmaktadır. Öğrenme, bireyin tüm yaşamını kapsayacak biçimde ele alındığında,  yaşam boyu öğrenme, yaşam genişliğinde öğrenme ve yaşam derinliğinde öğrenme şeklinde üç boyutlu bir yapı olarak tanımlanabilmektedir (Karlsson 2008, Karlsson & Kjisik 2009). Üstbilişsel düzenlemenin uygulanabilirliği bu öğrenme türlerine göre farklılık gösterecektir (Tablo 1).

Tablo 1. Öğrenmenin farklı boyutlarında üstbilişsel düzenleme

Öğrenmenin Boyutları	Üstbilişsel Düzenleme Olanağı
Yaşam boyu öğrenme deneyimleri Öğrenme, doğumdan başlayıp ölüme kadar devam eden (zaman ekseni) ve gün içerisinde her yerde (uzay ekseni) bilinçli ya da kendiliğinden gerçekleşen bir süreçtir. Yaşamın zaman eksenindeki bütününü kapsayan öğrenme olgusuna “yaşam boyu öğrenme” adı verilmektedir.	Önceden planlanarak ve bilincinde olarak yaşanan öğrenme deneyimlerinin yaşam boyunca üstbilişsel düzenlenmesinin gerçekleştirilmesi için sürdürülebilir bir deneyim yakalama sistemine gereksinim vardır.
Yaşam genişliğinde öğrenme deneyimleri Yaşam genişliğinde öğrenme farklı ortamlarda eş zamanlı olarak gerçekleşen öğrenmedir (Barnett, 2010). Birey herhangi bir anda farklı öğrenme ortamlarında biçimsel, yarı biçimsel ve biçimsel olmayan öğrenme deneyimleri yaşayabilir.	Birey o anda farklı öğrenme ortamlarında (çevrelerinde) yaşadığı öğrenme deneyimlerinin bir bölümünde kurumların desteğiyle, bir bölümünde de bütünüyle kendi olanaklarıyla üstbilişsel düzenleme gerçekleştirebilir. Bu süreçte bazı ortamlardaki öğrenme deneyimlerinde üstbilişsel düzenleme işlemlerinin hepsi aynı düzeyde gerçekleştirilemeyebilir.
Biçimsel öğrenme deneyimleri Biçimsel öğrenme okulöncesi eğitimle başlayıp yükseköğretimin tamamlanmasına kadar sürebilen, sıkı ön koşullara sahip olan resmi eğitim kurumlarında gerçekleşen öğrenmedir. (Merriam,  Caffarella & Baumgartner, 2007)	Birey kurumlar tarafından önceden planlanan ve kendisi tarafından bilincinde olarak yaşanan biçimsel ve yarı biçimsel öğrenme deneyimleri için üstbilişsel düzenleme gerçekleştirebilir. Bu öğrenme türlerinde hem planlama, hem izleme-denetleme hem de değerlendirme işlemleri için kurumların üstlendiği görevler bulunmaktadır. Birey kendi üstbilişsel düzenleme sürecinde kurumların bu desteğinden bilinçli ya da bilinçsiz şeklide yararlanır.
Yarı biçimsel öğrenme deneyimleri Yarı biçimsel eğitim, çoğunlukla biçimsel eğitim sisteminin dışında düzenlenen eğitimlerde gerçekleşen öğrenmeyi ifade etmek için kullanılır. Bu eğitimler genellikle kısa süreli, gönüllü katılımlı ve önkoşulsuz ya da çok az önkoşula sahiptirler (Merriam,  Caffarella & Baumgartner, 2007).
Biçimsel olmayan öğrenme deneyimleri Biçimsel olmayan öğrenme deneyimleri biçimsel ve yarı biçimsel öğrenmenin dışında kalan ve bireyin bütün hayatını kapsayan öğrenme deneyimlerini içerir. Bebeğin yürümeye ve konuşmaya başlaması gibi becerilerle aile içinde başlayan biçimsel olmayan öğrenme bireyin gençliği, yetişkinliği ve yaşlılığı boyunca genellikle başka etkinliklerinin bir yan ürünü olarak gerçekleşmeye devam eder (Schugurensky, 2000). Biçimsel olmayan öğrenme, öğrenmenin önceden niyet ederek (planlı) ve bilincinde olarak yaşanması durumlarına göre öz-yönlendirmeli öğrenme, tepkisel (tesadüfi) öğrenme, bütünleştirmeci öğrenme ve üstü örtük (sözsüz) öğrenme olarak sınıflandırılmıştır (Schugurensky, 2000; Eraut, 2000, 2004; Bennett 2012)	Birey biçimsel olmayan öğrenme deneyimlerinde deneyimin önceden planlama ve bilincinde olarak yaşanma durumlarına göre üstbilişsel düzenleme işlemlerinin bazılarını gerçekleştiremeyebilir. Farklı durumlardaki üstbilişsel düzenleme olanakları aşağıdaki satırlarda ayrı ayrı ele alınmıştır.
Öz-yönlendirmeli öğrenme deneyimleri Birey bu deneyimleri önceden planlayarak ve bilincinde olarak yaşar. (Schugurensky, 2000; Eraut, 2000, 2004; Bennett 2012)	Birey öz-yönlendirmeli öğrenme deneyimleri üzerinde üstbilişsel düzenleme (planlama, izleme-denetleme ve değerlendirme) gerçekleştirebilir.
Tepkisel (tesadüfi) öğrenme deneyimleri Birey bu deneyimleri önceden planlamadan fakat bilincinde olarak yaşar (Schugurensky, 2000; Eraut, 2000, 2004; Bennett 2012)	Birey bu deneyimleri önceden planlayamaz fakat bir deneyim yakalama sistemi kullanıyorsa o anda izleyip-denetleyebilir ve daha sonra değerlendirebilir.
Bütünleştirmeci öğrenme deneyimleri Birey bu deneyimleri önceden planlayarak fakat bilincinde olmadan yaşar (Bennett 2012)	Birey bu deneyimleri önceden planlayabilir ama o anda izleyip-denetlemesi mümkün olamayabilir. Deneyimler bir deneyim yakalama sistemiyle yakalandıysa daha sonra değerlendirilebilir.
Üstü örtük (sözsüz) öğrenme deneyimleri Birey bu deneyimleri önceden planlamadan ve o anda bilincinde olmadan yaşar (Schugurensky, 2000; Eraut, 2000, 2004; Bennett 2012)	Birey bu deneyimleri önceden planlayamaz ve izleyip-denetleyemez fakat deneyimlerini bir deneyim yakalama sistemiyle yakalayabildiyse sonradan değerlendirebilir.
Yaşam derinliğinde öğrenme deneyimleri Bu deneyimler neye inanılacağı, nasıl davranılacağı ve kendini/diğerlerini nasıl yargılayacağını belirleyen tüm dini, manevi, ahlaki ve sosyal değerleri öğrenmeyi içerir. Bu değerlerin oluşumu bireyin yaşadığı diğer deneyimlerle ve üstlendiği rollerle yakın ilişki içerisindedir. Bireyin kendisine yönelik öznel algısı, bütüncül bir yaklaşımla iç dünyasını ve geçmişini ayrıntılı olarak incelemesiyle oluşur. Bu türden bir inceleme anılar, ajandalar, günlükler, yorumlar, kişisel notlar vb. yapılandırılmamış değişik kişisel bilginin değerlendirilmesiyle gerçekleştirilebilir (Banks vd., 2007).	Bu deneyimler bireyin bebeklik, çocukluk ve ergenlik döneminde bireyi biçimlendirir ve birey bu deneyimleri genellikle bilincinde olmadan ve önceden planlamadan yaşar. Erken dönemlere ait deneyimler için (eğer ebeveynler tarafından çocuk üzerinde bir yaşam günlüğü kullanıldıysa, yakalanan deneyimlerin daha sonra çocuk yetişkin olduğunda kendisi tarafından değerlendirilmesi mümkün olabilir) üstbilişsel düzenleme gerçekleştirmek mümkün değildir. Fakat yaşam derinliğinde öğrenme bireyin tüm yaşamı boyunca devam eder ve birey etkili bir deneyim yakalama sistemiyle kendini gözleyerek yetişkinlik, orta yaş, yaşlılık dönemlerinde yaşam derinliğinde öğrenme için üstbilişsel düzenleme gerçekleştirebilir.

Yaşam boyu öğrenme açısından ele alındığında üstbilişsel düzenlemenin test edilmesi ya da deneysel olarak araştırılması zorlaştığından dolayı üstbilişsel düzenleme araştırmalarında öğrencilerin biçimsel öğrenme kapsamındaki bir dersteki ve belirli bir süredeki deneyimlerine odaklanan “mikro” araştırmalara ağırlık verildiği görülmektedir. Yukarıdaki tabloya göre birkaç saatten daha uzun süreli ve her türden öğrenme türüne yönelik öğrenme deneyimlerinde üstbilişsel düzenlemeyi gerçekleştirmek için “deneyim yakalama” teknolojilerinin yardımı gerekmektedir.

Deneyimlerin Hiyerarşik Düzenlenmesi

Yaşam günlüğü sistemleri birkaç saniyeden başlayarak aylarca ve yıllarca uzunluğundaki deneyimleri başarıyla kaydetmektedir. Örneğin, proje yöneticisi tarafından 2012 Aralık ayında ekran ve kamera görüntülerinin yakalanmasına dayalı olarak başlatılan ve daha sonra giyilebilir yaşam günlüğü kamerası, ses, video, ekran videosu ve konum verilerini de yakalayacak biçimde genişletilen kişisel yaşam günlüğü kullanma deneyimi 2015 Kasım ayı itibariyle yaklaşık üç yıldır kesintisiz sürmektedir.  Bu süre boyunca yaşam günlüğü tabanında üç milyondan fazla görüntü, ses,  video ve konum dosyası birikmiştir. Bu yaşam günlüğü sistemi, öğrenme sürecinin en küçük zaman dilimlerinden en uzun zaman dilimlerine kadar bütün öğrenme deneyimlerine ait anımsatıcı verileri ve deneyime eşlik eden içerikleri yakalayarak, daha sonra bu deneyimlere yönelik farkındalığı sağlamak amacıyla başarıyla kullanılabilmektedir.

Bireyin yaşamındaki öğrenme deneyimleri birkaç dakika, birkaç saat, birkaç gün, birkaç hafta, birkaç ay, birkaç yıl ya da birkaç on yıl süreyle ardışık ya da eşzamanlı yaşanabilirler. Öğrenme deneyimlerinin zamansal çapının bu değişkenliği bireyin belirli bir zaman kapsamındaki öğrenme deneyimine odaklandığında farklı zaman çapındaki diğer öğrenme deneyimlerine ait görüşüne ait netliğin kaybolmasına neden olur.

Örneğin, lisans öğrenimi görmekte olan birey herhangi bir anda bir öğrenme etkinliğine (örneğin Çarşamba saat 14.00-17.00 arasındaki Matematik dersine) odaklandığında bu etkinliği içinde bulunduğu ufuk düzlemi içerisinde üstbilişsel düzenleme becerileriyle planlayabilir, denetleyebilir ve değerlendirebilir. Fakat bir üst düzeydeki ufuk düzleminden bakıldığında (örneğin öğretim dönemi ya da yılı) ya da daha da üst düzeydeki ufuk düzlemine çıkıldığında (lisans programı, daha sonra devam etmek istediği lisansüstü eğitim vb.) mikro düzeydeki üst biliş farkındalığı bulanıklaşmaya başlar.

Öğrenenin elinde üç saat süresince katılacağı bu öğrenme etkinliğinin ya da olayının yaşamındaki etkisini ve konumunu belirleyebileceği ya da yaşam boyu öğrenme süreci içerisindeki konumunu düzenleyebileceği pratik bir araca gereksinim vardır. Bu pratik araç üç saat süren bir öğrenme deneyiminde olduğu kadar üç yıl süren bir öğrenme deneyiminde de etkili olarak kullanılabilmelidir.

İzleyen sayfalarda deneyimlerin yorumlanmasının hiyerarşisi (etkinlik/olay yorumu, epizod yorumu, öykü yorumu) yaklaşımının bireye yaşam genişliğinde öğrenme, yaşam derinliğinde öğrenme ve yaşam boyu öğrenmenin üstbilişsel düzenlenmesi için bir olanak sunduğu gösterilmiştir.

Öğrenme Deneyimleri Yönetimi Yaklaşımıyla Üstbilişsel Düzenlemenin Desteklenmesi

Öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımının ilk sürümünde beş ardışık aşamayı içeren doğrusal bir yapı tasarlanmıştır. Uygulamada, ilk aşama olan deneyimleri yakalama aşaması zaman boyunca kendi içinde bir bütün olarak diğer aşamaların alt katmanında bağımsızca uygulanabilirken, diğer aşamalar bu şekilde bağımsız katmanlar oluşturmayı engelleyecek şekilde iç içe girebilmektedirler. Yorumlama, bağlamları elde etme ve anlamlandırma aşamaları birer bağımsız aşama olmayıp çoğu durumda bir oturumda birey tarafından aynı anda, birbirini tetikleyecek biçimde ve birlikte gerçekleştirilebilmektedir. Birey, yaklaşımı ilk kullanmaya başladığında, yaklaşımda önerildiği gibi bu işlemlere ayrı ayrı odaklanmaya çalışmakta, fakat zamanla deneyim kazandığında ve kendisine ait kayıtlı enformasyon çoğaldığında bu üç aşama birbirini beslemeye başlamaktadır. Bu nedenle yorumlama, bağlamları elde etme ve anlamlandırma aşamaları ayrı aşamalar olarak değil, birbiriyle bütünleşik olarak, “modelleme” olarak adlandırılan bir süreç içerisinde, birlikte ele alınacaktır.

Diğer taraftan planlama, izleme ve değerlendirme işlemleri ile “modelleme” süreci arasındaki enformasyon akışının da başlangıçta öngörüldüğü gibi tek yönlü olmayıp iki yönlü bir yapıya sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Gerçekten de yorumlama, bağlamları elde etme ve anlamlandırma anında elde edilen kişisel enformasyon planlama, izleme-denetleme ve değerlendirme süreçlerinde kullanılagelen enformasyondur.  Fakat planlama, izleme-denetleme ve değerlendirme yaparken birey aynı zamanda kendisine yön belirlemekte, kendisini izleyip-denetlemekte ve kendisini değerlendirmektedir.  Bu süreç, bireyin deneyimlerine ait yorumlar, bağlamlar ve sahip olduğu anlamlar üzerinde güncelleyici etkiye neden olur. Böylelikle enformasyon akışı her iki yönde gerçekleşerek, dinamik bir işleyiş oluşturur.

Bu olgular doğrultusunda bundan sonra öğrenme deneyimleri yaklaşımının işleyişi yakalama, modelleme ve düzenlemeden oluşan üç ana katman olarak ele alınacaktır (Şekil 1).

Şekil 1. Öğrenme deneyimleri yaklaşımının yeni yapısı

Kişisel Modelin Oluşturulması

Yaşam günlüğüne dayalı öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımı uzun süre uygulandığında; (a) bireyin neredeyse süre içindeki bütün yaşam deneyimlerine ait yorumlar, (b) bu deneyimlere eşlik eden bağlamların oluşturduğu kişisel bilgi tabanı ve (c) yaşam deneyimleri içerisine serpilmiş öğrenme deneyimlerine ait portfolyolar elde edilmiş olur. Bu enformasyon bireyin o andaki kişisel modelini oluşturur. Bu model üzerinde zamansal bir dolanmayla modelin nasıl oluştuğu ve zamanla nasıl geliştiği gözlenebilir.

Öğrenme deneyimlerinin yönetiminde hangi etkinliklerin biliş düzeyinde, hangi etkinliklerin de üstbiliş düzeyinde olduğunu ayırt etmek oldukça kolaydır. Marksist felsefeye göre, biliş, toplumsal aracılığa dayalı ve tarihsel gelişme sürecinde olan bir yansı etkinliğidir. Bu anlayışta biliş, dıştan gelen verilerin sadece edilgin şekilde soğurulması değildir; belirli bağların kurulmasıdır, semantik bağımlılıkların ayırt edilmesidir, bir yorumlama etkinliğidir (Lektorsky 1998, 152; Aktaran Akpunar, 2011). Bu bakış açısına göre değerlendirildiğinde “öğrenme deneyimleri yönetimi” yaklaşımında modelleme aşamaları olan yorumlama, bağlamlaştırma ve anlamlandırma birer bilişsel etkinlik; bu bilişsel etkinliklerin planlanması, izlenmesi-denetlenmesi ve değerlendirilmesini kapsayan düzenleme süreci ise üstbilişsel etkinliktir.

Deneyimlerin Düzenlenmesi: Döngüsel ve Üçlü Helis Yapısı

Planlama, izleme-denetleme ve değerlendirme süreci, bireyin geçmişi, şu anı ve geleceği sürekli olarak yorumlamasıyla, günlük hayatında bilinçli ya da bilincinde olmadan zaman ekseni boyunca kesintisiz devam eder. Yorumlar, deneyimle ilgili tanımları, düşünceleri, kararları vb. içerebilen serbestçe oluşturulmuş notlar, etiketler, açıklamalar olabilir. Birey zaman zaman bu düzenleme işlemlerine odaklanarak üstbiliş düzeyinde düzenlemeler gerçekleştirir. Deneyimlerin düzenlemesi işlemleri, üstbilişsel düzenleme kavramlarının uyarlanmasıyla, aşağıdaki gibi tanımlanabilir.

Deneyimleri İzleme-Denetleme: Bireyin yaşadığı ana ilişkin farkındalığının en yüksek olduğu durum o anda yaşadığı deneyimlerin farkında olması, deneyimlere eşlik eden bağlamları ve içeriği algılaması ve deneyimlerini geçmiş ve gelecekle ilişkilendirerek anlamlandırabilmesiyle sağlanır.  Birey bu farkındalıkla kişisel modelini oluşturur ve besler. Birey yaşadığı andaki bilişsel süreçlere yönelik farkındalıktan yararlanarak “şu anda işleyen etkinlikleri belirlemesine, bu etkinliklerdeki mevcut gelişmeyi kontrol etmesine, bu gelişmeyi değerlendirmesine, bu gelişmenin sonuçlarının ne olacağını tahmin etmesine, bunun sonucunda etkinliklerin durdurulması, devam ettirilmesi veya değiştirilmesine yönelik” kararlar verir.  Bu paragrafta tırnak içerisindeki ifadeler Dunlosky ve Metcalfe (2009)’dan uyarlanmıştır.

Deneyimleri Planlama: Birey kişisel modelini genişletmek-geliştirmek amacıyla geçmişinden ve şu anda içinde bulunduğu koşullardan yararlanarak geleceğe yönelik amaçlar, hedefler ve yol haritaları oluşturur. Böylece kişisel modelinin son durumu ile gelecekte öngörülen durumu şeklinde iki sürümü ortaya çıkar. Bu süreçte, “kullanabileceği sahip olduğu kaynakları ve stratejileri belirler ve bu kaynakların ve stratejilerin performansı olumlu etkileyecek şekilde paylaştırılmasına-uygulanmasına yönelik” kararlar verir. Bu paragrafta tırnak içerisindeki ifadeler Schraw ve Moshman (1995)’dan uyarlanmıştır.

Deneyimleri Değerlendirme: Birey geçmiş deneyimlerini değerlendirerek, güncel ve gelecekte olmasını öngördüğü kişisel modelini günceller. “Değerlendirme süreci bireyin kendi öğrenme ürünleriyle ve düzenleme süreciyle ilgili değer biçmesidir. Bir başka ifade ile bireyin öğrenme süreci sonunda kendini, performansını ve stratejilerin etkililiğini genel olarak değerlendirmesidir. Değerlendirme var olan ürünle ilgili olduğu kadar sonraki öğrenmeler için önerileri ve düzenlemeleri içerir. Birey kendini değerlendirirken öğrenmesini zorlaştıran ya da kolaylaştıran bağlamsal ve stratejiye yönelik değişkenlerin farkına varabilir [şu andaki kişisel modelini günceller] ve bu bilgiyi bir sonraki öğrenmesinde kullanarak işlevsel bir duruma getirebilir [öngördüğü kişisel modelini günceller]”. Bu paragrafta tırnak içerisindeki ifadeler Schraw ve Moshman (1995)’dan uyarlanmıştır.

Düzenleme işlevleri arasında sürekli bir enformasyon akışı bulunmaktadır (Tablo 2). Enformasyon akışının birinci yönü anların akış yönüyle aynı olarak (gelecekten geçmişe doğru)  Planlama -> İzleme-Denetleme -> Değerlendirme şeklindedir. En çok bu akış yönünden yararlanılmakla birlikte enformasyon akışında anların akışının tersi yönünde Değerlendirme -> İzleme-Denetleme ve İzleme-Denetleme -> Planlama akışları şeklinde ikincil yön de bulunur.  Bu enformasyon akışları bir ölçüde yapılandırılabilir. Fakat düzenleme işleminin asıl itici gücü geçmişten geleceğe ve gelecekten geçmişe doğru gerçekleşen Değerlendirme -> Planlama ve Planlama -> Değerlendirme şeklindeki bireyin zihninde yaratıcı süreçle gerçekleşen enformasyon atlayışlarıdır. Buna göre bir düzenleme işlevinin eksiksiz çalışması için diğer iki işlevle karşılıklı enformasyon akışının sağlanması gerekmektedir.

Tablo 2. Düzenleme işlevleri arasındaki enformasyon akışı

Akış Yönü	Enformasyon
Planlama -> İzleme-Denetleme	Zamanın akışıyla, gelecekteki deneyimler güncel hale gelerek gelecekten güncele enformasyon taşırlar.
İzleme-Denetleme -> Planlama	Güncel deneyimlerin izlenmesi-denetlenmesi sonucunda belirlenen plandan sapmalarla geleceğe enformasyon taşınarak gelecek planları sürekli güncellenir.
Değerlendirme -> Planlama	Geçmiş deneyimlerin değerlendirilmesi sonucunda öngörülerde yetkinlik kazanılır ve gelecek planları sürekli güncellenir.
Planlama -> Değerlendirme	Gelecek planları yeni değerlendirme ölçütlerinin ortaya çıkmasına neden olurlar ve geçmişin yeniden değerlendirilmesine yol açarlar.
İzleme-Denetleme -> Değerlendirme	Zamanın akışıyla güncel deneyimler geçmişte kalmaya başlayarak, güncelden geçmişe enformasyon taşırlar.
Değerlendirme -> İzleme-Denetleme	Geçmiş deneyimlerin değerlendirilmesi güncel deneyimleri izlenecek-denetlenecek ölçütlerinin ve ayrıntılarının güncellenmesine neden olur.

Düzenleme işlevleri arasında zaman ekseni boyunca geriye ve ileriye doğru enformasyon akışı sağlanarak oluşturulan döngünün zamansal kayma nedeniyle başlangıç ve bitiş noktalarının aynı düzlemde olmadığı görülür. Bu olgunun canlandırılabilmesi için “üçlü helis” metaforundan yararlanılabilir. Buna göre planlama, izleme-denetleme ve değerlendirme işlevleri zaman boyunca sürekliliği olan işlevlerdir ve herhangi bir işlevden bir diğer işleve enformasyon taşınması esnasında zamanın akması nedeniyle bir daha aynı noktaya gelinmez.

Zaman deneyimlerin taşıyıcısıdır. Planlanan deneyimleri gelecekten bugüne ve bugünden geçmişe; deneyimle elde edilen bilgeliği ise geçmişten bugüne ve bugünden geleceğe taşır. Üçlü helis metaforu sadece zaman eksenindeki sürekliliği göstermekle kalmaz,  aynı zamanda, verilen bir T anındaki deneyimler üzerinde gerçekleştirilen düzenleme işlemlerinin T+1 anında bir işlem geriye ilerlediğini de ifade eder. Diğer bir deyişle T anında T anını yaşarken, T+1 anını planlarken ve T-1 anını değerlendirirken T+1 anına geçildiğinde işlemlerin bir işlem geriye hareket ettiği görülür.  Artık T+1 anında T anı değerlendiriliyordur, T+1 anı yaşanıyordur ve T+2 anı planlanıyordur. Bu işleyiş hiyerarşik olarak ifade edilirse; gelecek yılın öyküsünün planlarına bu yıl son halinin verilmesi ve geçen yılın deneyimlerinin değerlendirilmesinin de bu yıl tamamlanması gerektiği ortaya çıkar. Aynı şekilde gelecek ayın planları bu ay, gelecek haftanın planları bu hafta tamamlanmalı;  geçen ayın deneyimlerinin değerlendirilmesi bu ay, geçen haftanın deneyimlerinin değerlendirilmesi de bu hafta tamamlanmalıdır (Şekil 2).

Şekil 2. Düzenleme işlemlerinde zaman çerçevelerinin kayması

Öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımının aşamalarının ve düzenleme işlemlerinin son biçimleri bir araya getirilerek Şekil 3’da özetlenmiştir.

Şekil 3. Öğrenme deneyimleri yönetimi yaklaşımının güncellenmiş katmanları

Üstbilişsel düzenleme özetle, kullanıcının bir yaşam günlüğü sistemi yardımıyla kendisini modellemesi; bu modelde değişiklikler öngörmesi ve devam eden ve tamamlanan deneyimleri değerlendirerek kişisel modelini ve modelin geleceğe yansısını güncellemesine dayanmaktadır. Modelleme; yakalama, yorumlama, bağlamlaştırma ve anlamlandırma süreçlerini içerirken; planlama ve değerlendirme ağırlıklı olarak yorumlamaya dayalıdır. Bu nedenle bireyin deneyimlerini hem hiyerarşik hem de zamansal boyutlarda yorumlamasına yardım edecek araçlara gereksinim bulunmaktadır.

[*] Bu bölümün yazılmasında “Mutlu, M.E. (2015). Öğrenme Deneyimlerinin Yönetiminde Üstbilişsel Düzenleme, 4th World Conference on Educational and Instructional Studies-WCEIS 2015, 5-7 Kasım 2015, Antalya” kaynağından yararlanılmıştır.

(Not: Yararlanılan kaynaklar yazı dizisinin sonunda topluca verilecektir.)