23-25 Ocak 2013'de Akdeniz Üniversitesi'nde düzenlenecek olan Akademik Bilişim 2013 için "Kişisel Araştırma Ortamları" isimli bir eğitim semineri önerisinde bulunmayı planlıyorum. Bu eğitim seminerinden sonra "Sanal Araştırma Ortamları" konusunda daha ayrıntılı bir çalışma yapmayı düşünüyorum.
Seminerin Tanımı
Günümüzde bilimsel araştırma yapmak ağırlıklı olarak bilgisayarda ve
internet kullanılarak gerçekleştirilen bir süreç haline gelmiştir. Bu dönüşüme
neden olan öncü faktörlerden birincisi bilimsel bilgiye erişimde internetin
sağladığı olanaklardır. Ama günümüzde internetin bilimsel araştırma sürecinde
asıl dönüştürücü etkisi bilginin erişiminden daha çok bilginin paylaşımına
yönelik olmaktadır. Web 2.0 araçları ve sosyal ağlar bilimsel araştırmanın,
araştırma kaynaklarının ve araştırma sonuçlarının başkalarıyla paylaşılması
için önemli olanaklar sunmaktadır.
Üstelik araştırmacılar bu paylaşım faaliyetlerini başkalarının desteği
olmadan kendi başlarına yapabilir duruma gelmişlerdir. Diğer taraftan birden
fazla araştırmacının internet ortamında biraraya gelerek ortak bilimsel
araştırma yapmaları için çok sayıda işbirliği aracı bulunmaktadır.
Araştırmacılar bilimsel sosyal ağlar yardımıyla kendi araştırma alanlarındaki
diğer bilim insanlarının oluşturduğu ağlara katılabilmekte, diğer taraftan kendileri
de ağ oluşturabilmektedirler.
Web 2.0 dünyasında bir patlama yaşanmaktadır (http://www.go2web20.net/). Bir araştırmacının bu araçları tanıması ve
kendisine en uygun araç kümesini belirleyerek bir “kişisel araştırma ortamı”
oluşturması gerekmektedir. Bu eğitim seminerinin amacı Web 2.0 araçlarını ve
sosyal ağları bilimsel araştırma süreçlerini desteklemek amacıyla kullanmak
isteyen araştırmacılara kendi kişisel araştırma ortamlarını oluşturmaları için
bir başlangıç noktası sağlamaktır.
Bilimsel araştırma aynı zamanda bir öğrenme sürecidir. Her araştırmacının
kendisine ait bir kişisel öğrenme ortamı bulunur. Bu alandaki çalışmalar
“kişisel öğrenme ortamları” adıyla kavramlaştırılmıştır. “Kişisel araştırma
ortamları” kavramı araştırma sürecinin öğrenme sürecinden ayırt edilebilmesi amacıyla önerilmektedir (Reinhardt vd., 2011).
Kişisel öğrenme ortamları ağırlıklı olarak yaşam boyu öğrenme ve informel
öğrenme için kullanılmaktadırlar. Benzer şekilde kişisel araştırma ortamları da
“yaşam boyu araştırma” kavramını beraberinde getirmekte ve bilimsel araştırmayı
sadece bilim insanlarına değil, herkese açık bir alan haline getirme olanağını
da barındırmaktadır (Pyatt, 2008).
Kişisel araştırma ortamları oluşturmak amacıyla iki farklı yaklaşım
bulunmaktadır:
a) Araştırmacının kişisel araştırma ortamını kendisinin oluşturması, bu
yaklaşım DIY (Do It Yourself) olarak adlandırılmaktadır. Bu yaklaşımda
araştırmacı araştırma yapmak amacıyla kendisine ne uygun (alışkın olduğu ve
etkin kullandığı) Web 2.0 araçlarını ve sosyal ağları bir başlangıç sayfası
altında biraraya getirir ve kendisine en uygun bir bilimsel araştırma süreci
geliştirerek uygular. Oluşturulan kişisel araştırma ortamı daima beta durumdadır ve araştırmacı
tarafından sürekli geliştirilir.
b) Bu amaçla geliştirilmiş hizmetlerin ve altyapıların kullanılması, bu
yaklaşımda JISC destekli fonlarla ya da Avrupa Birliği projeleriyle geliştirilmiş
Mash-Up ve Widget tabanlı araştırma platformları kullanılmaktadır. Bu ortamlar genellikle birden fazla araştırmacının aynı
araştırma üzerinde çalışmasına olanak sağlamakta ve Sanal Araştırma Ortamları
(Virtual Research Environments) olarak adlandırılmaktadırlar. JISC
kaynaklarında VRE “A VRE helps researchers from all disciplines to
work collaboratively by managing the increasingly complex range of tasks
involved in carrying out research.” şeklinde tanımlanmaktadır (http://www.jisc.ac.uk/whatwedo/programmes/vre.aspx). Daha
ayrıntılı bir tanım ise “A Virtual Research Environment (VRE) is an online
environment comprising an integrated suite of tools, networked resources and
technologies which interoperate with each other in order to facilitate or
enhance the research process. In particular, VREs are being developed in order
to support collaboration whether in the management of a research activity; the
discovery, analysis and curation of data or information; or in the
communication and dissemination of research outputs.” şeklinde verilmektedir (http://www.oerc.ox.ac.uk/downloads/posters/VRE.pdf). Bu
alanda firmaların da ürün geliştirdikleri görülmektedir. Örneğin Microsoft
firması bir VRE geliştirme araç kiti oluşturmuştur (Virtual Research
Environment Toolkits, http://research.microsoft.com/en-us/projects/vre/).
Bu eğitim seminerinde araştırmacıların kişisel araştırma ortamlarını
kendilerinin geliştirmesi yaklaşımına ağırlık verilecektir. Araştırma alanında
bibliyografik bilginin yönetilmesinden birlikte araştırma yapmaya kadar çok
sayıda Web 2.0 ve sosyal ağ uygulaması bulunmaktadır. Rebuin (2011)’e göre bu
uygulamalar üç alanda gruplandırılabilir:
1. Araştırmanın
Paylaşılması. Araştırmacılar çalışmalarını diğer araştırmacıların görüşlerine sunmak ve
tartışmak isterler. Bilimsel sosyal ağlar, araştırma platformları ve işbirliği
araçları onlara bu olanağı sağlar. Diğer taraftan bilimsel sosyal ağlar ve
araştırma platformları birden fazla araştırmacıdan oluşan ekiplerde birlikte
hipotez geliştirme, deney planlama ve gerçekleştirme, araştırma raporunu
hazırlama amacıyla da kullanılmaktadır.
- Bilimsel Sosyal ağlar (Academia, ResearchGate ve diğerleri)
- Araştırma Platformları (Hubzero, myExperiment ve diğerleri)
- Belge Paylaşımı (Slideshare, Scribd, Bulut Saklama Hizmetleri ve diğerleri)
2. Kaynakların
Paylaşılması. Araştırmacılar çalışmaları esnasında yararlandıkları kaynakları
başkalarıyla paylaşmak ve başka araştırmacıların kaynaklarından yararlanmak
isterler. Bu amaçla bibliyografik başvuru yönetim yazılımları, yer imi
yöneticileri ve alıntı indekslerinden yararlanırlar.
- Bibliyografik Başvuru Yönetim Yazılımları (Mendeley, Zotero ve diğerleri)
- Sosyal Yer İmi Yöneticileri (Diigo, Delicious ve diğerleri)
- Alıntı İndeksleri (Google Scholar Citations, Microsoft Academic Research ve diğerleri)
3. Sonuçların
Paylaşılması. Web 2.0 ve sosyal ağların temel özelliklerinden bir diğeri
araştırmacıların araştırma sonuçlarının bloglar, wiki siteleri, haber
servisleri, açık erişim dergileri ve açık arşivler aracılığıyla başkalarıyla
paylaşmasına olanak sağlamasıdır. Böylece araştırmacılar çalışmalarını başka
araştırmacılara daha fazla tanıtabilmekte ve kendilerinden daha fazla alıntı
yapılmasını sağlamaktadırlar.
- Blog ve Wikiler (Blogger, Wikispaces ve diğer bilimsel bloglar)
- Bilimsel Haber Servisleri (SciTopics, Wikio ve diğerleri)
- Açık Erişim (Scientific Commons, Public Library of Science ve diğerleri)
Bu eğitim seminerinde kişisel araştırma ortamlarında kullanılabilecek
başlıca Web 2.0 araçları ve bilimsel sosyal ağlar bu üç grupta ele alınacak ve bu uygulamalarla kişisel araştırma
süreçlerinin nasıl geliştirildiği örneklenecektir.
Seminerde ayrıca yazar kendisine ait “Kişisel Araştırma Ortamı” na yer vererek
kişisel deneyimlerini dinleyicilerle paylaşacaktır.
Yararlanılan
Kaynaklar
Rebuin, 2011, “Science 2.0: The use
of social networking in research”. REBIUN (Red de Bibliotecas Universitarias),
Madrid.
http://www.slideshare.net/biblioblog01/science-20-the-use-of-social-networking-in-research
(28/11/2012 tarihinde erişilmiştir)
Pyatt, E., 2008, Elizabeth Pyatt’ın
Blogu, http://www.personal.psu.edu/ejp10/blogs/tlt/2008/06/lifelong-learning-or-lifelong.html
Reinhardt, W., Mletzko, C.,
Drachsler, H., & Sloep, P. (2011). AWESOME : A widget-based dashboard for
awareness-support in Research Networks. Proceedings of the The PLE Conference
2011.
JISC, Virtual research environment
programme, http://www.jisc.ac.uk/whatwedo/programmes/vre.aspx, (28/11/2012 tarihinde
erişilmiştir)
JISC – OERC (Poster), University of
Oxford, http://www.oerc.ox.ac.uk/downloads/posters/VRE.pdf, (28/11/2012 tarihinde
erişilmiştir)
Microsoft, Virtual Research Environment Toolkits, http://research.microsoft.com/en-us/projects/vre/ (28/11/2012 tarihinde erişilmiştir)
